کیهانپیمائی ۲: تفاوت بین نسخهها
| سطر ۵۲: | سطر ۵۲: | ||
==فضا و مسائل کیهانی== | ==فضا و مسائل کیهانی== | ||
| − | جهان هستی، از هر سو که مشاهده شود نامحدود است یا لااقل چنین | + | جهان هستی، از هر سو که مشاهده شود نامحدود است یا لااقل چنین بنظر میرسد که از هیچ سوئی در سیر و سفر بهمانعی برخورد نخواهد شد. در فراخنای جهان از هرطرف کهکشانهای بسیاری پراکندهاند که هرکدام از این کهکشانها، از میلیونها کوکب درخشان تشکیل شدهاند. بعضی از این کهکشانها بشکل تودهی ابری بهم پیوستهاند و بهسحابهای کهکشانی معروفاند. یکی از این سحابیها که در منطقه corona Borealis قراردارد از ۴۰۰ کهکشان تشکیل شده است. |
| + | |||
| + | فاصله متوسط بین کهکشانها در حدود دوهزار سال نوری است؛ و در منطقهی مرئی فضا، تعداد کهکشانها به یک میلیون تخمین زده میشود. | ||
| + | |||
| + | کهکشانها غالباً بصورت بشقاباند که قطر آن قریب هزاران سال نوری است. | ||
| + | |||
| + | کهکشانهای بزرگ، بازوهای مارپیچی دارند؛ و کهکشان منظومه شمسی (که نزد عامه به راه مکه و نزد مغربیان به راه شیری معروف است) ظاهراً از این کهکشانهاست و منظومه شمسی (خورشید و سیارات آن) در یکی از بازوهای این کهکشان قرار دارد و از مرکز کهکشان سی هزار سال نوری دور است. منظومه شمسی باسرعتی برابر ۲۷۸ کیلومتر در ثانیه حول مرکز کهکشان دوران میکند و دویست میلیون سال نوری طول میکشد تا یکبار دور مرکز دوران کند. از این ارقام عظمت جهان هستی بخوبی روشن میگردد. | ||
| + | |||
| + | غالب کواکب از حیث عظمت و روشنائی از آفتاب ما بزرگترند. و آفتاب، خود هزاران بار از زمین بزرگتر است. بااینهمه بزرگی، آفتاب در برابر خورشیدهای دیگر به دانهی خشخاش میماند. '''بلتگوز''' میلیونها برابر از آفتاب بزرگتر است. نزدیکترین خورشید به منظومهی شمسی، کوکب '''آلفاءقنطورس''' است که متجاور از چهار سال نوری با خورشید ما فاصله دارد. (پلوتن دورترین سیارهی خورشید از منظومهی شمسی قریب ۶ میلیون کیلومتر از شمس دور است) مقایسه بعضی خورشیدها در جدول ۱ بعمل آمده است. | ||
| + | |||
| + | منظومه شمسی تشکیل شده است از خورشید و نه سیاره بزرگ و بعضی اجرام کوچکتر دیگر. عطارد و زهره و زمین و مریخ را اصطلاحاً سیارات فروتر؛ و مشتری و زحل و اورانوس و نپتون و پلوتن را سیارات برتر مینامند. بعضی از مشخصات آفتاب و این سیارات، در جدولهای II تا VII بهدست داده شده است. | ||
نسخهٔ ۵ فوریهٔ ۲۰۱۲، ساعت ۰۷:۴۶
 | این مقاله در حال تایپ است. اگر میخواهید این مقاله را تایپ یا ویرایش کنید، لطفاً دست نگه دارید تا این پیغام حذف شود. |
کیهان پیمائی
دکتر محسن هشترودی
پارهای از اصطلاحات دانش فضائی
مدار:
- مدارات، در جغرافیا، عبارتند از دایرههای صغیرهای که برروی زمین یا کرهی جغرافیا بموازات خط استوای زمین رسم میشوند.
- در هیئت و نجوم، مسیر هر سیاره را بدور خورشید، یا مسیر هر قمری را بدور سیارهای،مدار آن سیاره یا مدار آن قمر مینامند.
- در دانش فضائی، مسیر قمر مصنوعی بدور زمین، مدار نامیده میشود. در اینصورت، گفته میشود که مثلا: «قمر در مدار زمنی گذاشته شد»؛ یا «قمر در مدار زمین قرار نگرفت».- بدیهی است که مدار اقمار مصنوعی، بهنسبت زیادی و کمی فاصلهی قمر مصنوعی از زمین، بزرگ یا کوچک میشود.
- همچنین، در دانش فضائی نیز مسیر سفینهی کینهانی بدور خورشید یا بدور هر سیارهی دیگری، مدار نامیده میشود؛ و در اینصورت معمولا گفته میشود که: «سفینهی کیهانی مثلا در مدار زهره قرار گرفت». و مراد این است که: سفینهیکیهانی، درحال گردیدن بهدور سیارهی زهره است. و گاهی هم مراد از این جمله آن است که، سفینهی کیهانی، در همان فاصلهئی که ستارهی زهره از خورشید دارد، بهگرد خورشید میگردد. و بهعبارت دیگر: سفینهی کیهانی، روی مدار زهره بهگرد خورشید میگردد.
سرعت ترک:
- سرعت ترک، حداقل سرعتی است که باآن سرعت، میتوان جسمی را (مثلا یک موشک را) از روی یک جسم فلکی (یعنی از روی یک کوکب یا یک سیاره و یا یک قمر) بهفضا پرتاب کرد بهقسمی که جسم پرتاب شده، دیگر بهروی آن جسم فلکی مراجعت نکند.- البته سرعت بر حسب ارتفاع از سطح جسم فلکی تغییر میکند. مثلا سرع ترک زمین از نقطهای بر سطح زمین، برابر ۱۱٫۲ کیلومتر درثانیه میباشد. سرعت ترک را معمولا در جهت قائم (یعنی عمود بر سطح جسم فلکی) حساب میکنند.
سرعت مداری:
- سرعت مداری، سرعت افقی است (یعنی بهموازات سطح جسم فلکی) که در ارتفاع معین از جسم فلکی، باید بهجرم پرتاب شده دادهشود تا بتواند در همان ارتفاع، بهدور جسم فلکی دوران کند. در هر ارتفاعی، برای آن که جسم پرتاب شده در یک مدار دایرهای شکل دوران کند، سرعت مداری مساوی است با تقریباً ۷درصد سرعت ترک. (بهطور صحیح، سرعت ترک برابر است با سرعت مداری دایرهای ضرب در رادیکال ۲)
سرعت فرار:
- سرعت فرار، حداقل سرعت است که اگر جسمی، بر روی مدار، با آن سرعت حرکت کند دیگر بهدور آن جسم فلکی گردش نخواهد کرد، بلکه از جسم فلکی همواره دور خواهد شد. سرعت فرار برابر سرعت ترک است. (سرعت ترک، قائم است و سرعت فرار، افقی است)
سرعت های مجاز مداری:
- در هر ارتفاع معینی، سرعتهای بیشتر از سرعت مداری و کمتر از سرعت فرار، مدارهای بیضی ایجاد میکنند، یعنی باعث میشوند که جسم متحرک یا سفینهی فضائی، بر روی مدارهائی بیضیشکل بهدور جسم فلکی دوران کند. با سرعت مداری، مسیر (یعنی مدار) دایرهایشکل خواهد بود؛- با سرعت فرار، مدار سهمی است، اما سرعتهای کمتر از سرعت مدار، مسیرهائی بیضوی ایجاد میکنند که در داخل دایرهی مدار سرعت مداری واقع میباشند؛ و این مدارها، سرانجام، قمر مصنوعی را بر روی جسم فلکی ساقط میکنند (بعلت وجود جو در سیارههائی که دارای جو هستند، و خصوصاً بهعلت اختلافی که از لحظ شکل، میان جسم فلکی و کرهی هندسی وجود دارد.)
سرعت هدفگیری:
- سرعتهائی بیش از سرعت فرار، مدارهای هذلولی ایجاد میکنند. این سرعتها به سرعت هدفگیری موسوم است.
فضا و مسائل کیهانی
جهان هستی، از هر سو که مشاهده شود نامحدود است یا لااقل چنین بنظر میرسد که از هیچ سوئی در سیر و سفر بهمانعی برخورد نخواهد شد. در فراخنای جهان از هرطرف کهکشانهای بسیاری پراکندهاند که هرکدام از این کهکشانها، از میلیونها کوکب درخشان تشکیل شدهاند. بعضی از این کهکشانها بشکل تودهی ابری بهم پیوستهاند و بهسحابهای کهکشانی معروفاند. یکی از این سحابیها که در منطقه corona Borealis قراردارد از ۴۰۰ کهکشان تشکیل شده است.
فاصله متوسط بین کهکشانها در حدود دوهزار سال نوری است؛ و در منطقهی مرئی فضا، تعداد کهکشانها به یک میلیون تخمین زده میشود.
کهکشانها غالباً بصورت بشقاباند که قطر آن قریب هزاران سال نوری است.
کهکشانهای بزرگ، بازوهای مارپیچی دارند؛ و کهکشان منظومه شمسی (که نزد عامه به راه مکه و نزد مغربیان به راه شیری معروف است) ظاهراً از این کهکشانهاست و منظومه شمسی (خورشید و سیارات آن) در یکی از بازوهای این کهکشان قرار دارد و از مرکز کهکشان سی هزار سال نوری دور است. منظومه شمسی باسرعتی برابر ۲۷۸ کیلومتر در ثانیه حول مرکز کهکشان دوران میکند و دویست میلیون سال نوری طول میکشد تا یکبار دور مرکز دوران کند. از این ارقام عظمت جهان هستی بخوبی روشن میگردد.
غالب کواکب از حیث عظمت و روشنائی از آفتاب ما بزرگترند. و آفتاب، خود هزاران بار از زمین بزرگتر است. بااینهمه بزرگی، آفتاب در برابر خورشیدهای دیگر به دانهی خشخاش میماند. بلتگوز میلیونها برابر از آفتاب بزرگتر است. نزدیکترین خورشید به منظومهی شمسی، کوکب آلفاءقنطورس است که متجاور از چهار سال نوری با خورشید ما فاصله دارد. (پلوتن دورترین سیارهی خورشید از منظومهی شمسی قریب ۶ میلیون کیلومتر از شمس دور است) مقایسه بعضی خورشیدها در جدول ۱ بعمل آمده است.
منظومه شمسی تشکیل شده است از خورشید و نه سیاره بزرگ و بعضی اجرام کوچکتر دیگر. عطارد و زهره و زمین و مریخ را اصطلاحاً سیارات فروتر؛ و مشتری و زحل و اورانوس و نپتون و پلوتن را سیارات برتر مینامند. بعضی از مشخصات آفتاب و این سیارات، در جدولهای II تا VII بهدست داده شده است.